Program „Autoportret. Warsztaty” jest poświęcony edukacji przestrzennej dzieci i młodzieży. Jest to nowatorskie rozwinięcie edukacji regionalnej, która:
- rozwija w uczniach wrażliwość na otaczającą przestrzeń, co w przyszłości zaowocuje większą dbałością o jakość tej przestrzeni;
- pogłębia wiedzę na temat najbliższego krajobrazu kulturowego, zabytków i architektury regionalnej;
- rozwija kreatywność i twórcze myślenie poprzez wprowadzenie elementów dydaktyki twórczości;
- realizuje priorytety określone przez MEN w programie „Edukacja regionalna − dziedzictwo kulturowe w regionie”.
Program jest skierowany do nauczycieli przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów i liceów województwa małopolskiego. Do współpracy przy realizacji warsztatów są zapraszani młodzi architekci krajobrazu.
więcej o programie „Autoportret. Warsztaty”
Dziś zamieszczam kolejne publikacje poświęcone edukacji przestrzennej, opracowane przez organizacje z Wielkiej Brytanii.
Our Place
Opracowanie zawiera podstawowe ćwiczenia mające na celu zapoznanie uczniów z najbliższym otoczeniem. Warsztaty uczą dzieci jak analizować przestrzeń, jak zbierać informacje, jakie elementy składają się na miasto. Pakiet przedstawia również różne sposoby zapisu przestrzeni i prezentacji informacji.
Investigating Places
Opracowanie składa się z 8 części – od postrzegania przestrzeni, poprzez projekt do jego prezentacji końcowej. Zawiera główne założenia, słownictwo do przyswojenia, scenariusz warsztatów, linki i spis materiałów.
Shaping Places
Jest to długoterminowy projekt prowadzony od 2003 r. W 2004 r. przeprowadzono warsztaty pilotażowe w dwóch szkołach, rok później w 11. Efekty pracy opisane zostały w książce Shaping Places. Publikacja zawiera również przykładowe ćwiczenia.
Breaking boundaries
Opis projektu realizowanego przez Kent Architecture Centre Centra latach 1998 do 2000. Książka przedstawia przebieg projektu, metodologię, partnerów projektu oraz projekty, będące efektem warsztatów.
Castles in Scotland
Przykład materiałów edukacyjnych dla dzieci. Co to są zamki, jakie pełniły funkcje, z czego się składały, jak wyglądało życie na zamku, jak się broniono w czasie wojny, jak wyglądają zamki dziś?
Na zakończenie moja ulubiona książeczka, którą można wykorzystać w dowolnym muzeum czy ośrodku sztuki.
Space & Place
“Space and Place” to książeczka przygotowana dla dzieci i młodzieży, która pomoże im obserwować, odkrywać i rozumieć otaczającą przestrzeń. Zachęca do patrzenia, analizowania, refleksji, wyrażania opinii. Zapoznaje z podstawowym słownictwem, takim jak skala, faktura, rzut, przekrój itp. Może być zastosowana w otoczeniu szkoły, domu i w krajobrazie miasta.
W poszukiwaniu ciekawych projektów związanych z edukacją przestrzenną natrafiłam na pełne opracowania, zawierające scenariusze zajęć, ćwiczenia, spis materiałów. Wszystkie niżej opisane publikacje są opracowane w formacie pdf. W tym tygodniu zamieszczam publikacje CABE (Commission for Architecture and The Built Environment CABE), organizacji działającej w Wielkiej Brytanii.
Neighbourhood Journeys – making the ordinary extraordinary
Każdy z 4 opisanych projektów oparty jest na innym przedmiocie – literaturze, tańcu, matematyce i geografii.
Where Will I Live?
Pomysły na 4 lekcje – założenia, cele, krótki opis ćwiczeń podstawowych i dodatkowych. Materiały dla nauczycieli geografii.
How places work?
Opracowanie pokazuje możliwości połączenia nauki o architekturze z różnymi zajęciami szkolnymi. Zawiera cenne uwagi na temat planowania i przeprowadzenia wizyty w wybranym miejscu. Proponowany podział uczniów na reporterów, kolekcjonerów i odkrywców pozwala na spojrzenie na architekturę pod różnym kątem. Projekt odpowiada na pytanie, co to jest architektura i co sprawia, że obiekt jest dobrze zaprojektowany.
Getting out there… art and design local safari guide
Opracowanie składa się z 5 części – Place, Routes, Space, Building, Public Art.
Getting out there… geography and citizenship local safari guide
Opracowanie składa się z 2 działów. Pierwszy zawiera 5 lekcji i odpowiada na pytanie: jakie jest to miejsce? Drugi to propozycja jednej lekcji na temat „jakie może być to miejsce?”
Our street: learning to see
Tematem głównym opracowania jest ulica. Uczniowie uczą się analizować jej elementy, oceniać zachodzące tam zmiany.
Ostatnia publikacja prezentuje projekt, poświęcony partycypacji dzieci i młodzieży przy projektowaniu placów zabaw:
What would you do with this space? Involving young people in the design and care of urban spaces.
CABE wydaje również kwartalnik “360° – resource“. Każdy numer zawiera propozycje zajęć szkolnych, jak również aktualne wydarzenia w edukacji przestrzennej i nowe publikacje. Wszystkie numery dostępne są w PDF na stronie internetowej.
Dom to idealny temat edukacji przestrzennej dzieci. Jest to zagadnienie najbliższe dzieciom, dlatego najłatwiej od niego zacząć zajęcia poświęcone architekturze, przestrzeni, estetyce.
Projekt Anatomy of the house składa się z dwóch części – strony internetowej oraz pakietu dla nauczycieli i uczniów (PDF, 500 kb). Strona internetowa prezentuje architekturę budynków mieszkalnych Szkocji – historyczną i współczesną. Prezentacja podzielona jest na 5 działów – zamki, zagrody, osiedla, przedmieścia, miasta. Uzupełnieniem do strony jest pakiet dla uczniów, zawierający komplet ćwiczeń.
Ponadto pakiet jest również wskazówką dla nauczycieli i zawiera propozycje ćwiczeń wstępnych, takich jak projekt pokoju i analiza otoczenia szkoły. Opracowanie zawiera opisy ćwiczeń, publikacje i strony www na temat budownictwa mieszkaniowego i słowniczek.
Innym przykładem jest gra komputerowa My Sust House, która uczy jak budować dom z wykorzystaniem różnych źródeł energii i ekologicznych materiałów budowlanych. Gra przygotowana została przez The Lighthouse. Zawiera zarówno część teoretyczną jak i ćwiczenia i jest dostępna on-line.
CABE opracowało publikację (PDF, 1,41 Mb) Living Futures: My Home. Gdzie będziemy żyć w 2023? Jakie domy będą wtedy budowane? A może mieszkania? Apartamentowce? Miasta czy wsie? Opracowanie zawiera 6 scenariuszy rozwoju miast do roku 2023 opracowanych przez studentów. Uczniowie zachęceni są do podjęcia dyskusji na temat tych scenariuszy i wybranie najlepszego. Ma w tym pomóc lista pytań. Dodatkowo zamieszczono porady dla nauczycieli, wskazówki jak zorganizować debatę klasową oraz słowniczek.
Joined up design for schools to inicjatywa fundacji Sorrell, która ma na celu rozbudzić w młodych ludziach wyobraźnię do tworzenia dobrego dizajnu. W programie, od 2000 r. wzięło udział 10 000 uczniów. Przebieg projektu jest następujący: reprezentacja uczniów spotyka się z projektantem (architektem, architektem krajobrazu, projektantem mody, dizajnerem – w zależności od potrzeb), z którym ustalają temat projektu, czyli co w ich najbliższym otoczeniu wymaga zmiany (podwórko szkolne, stołówka, klasy, recepcja, ale również szafki szkolne, toalety czy mundurki) oraz najważniejsze wymagania dotyczące tego projektu. Projektant przygotowuje koncepcję, który prezentuje uczniom. Dzieci, postawieni w roli klientów, zgłaszają swoje uwagi.
Efekty projektu zaprezentowane są na wystawie “What’s next for schools?” w Young Design Centre, w Londynie.
(Więcej o projekcie na stronie: Edukacja i dialog)
Podobną formułę miał projekt Senses of place, zrealizowany przez The Lighthouse. Była to seria warsztatów zakończona projektem przygotowanym przez architekta, “na zlecenie” uczniów. Opis przebiegu i efektów warsztatów jest zawarty w publikacji (PDF, 14,8 Mb). Projekt ma również stronę internetową.
Innym przykładem jest projekt Designer into schools, realizowany w czerwcu 2002, 2003 i 2004, podczas Tygodnia Dizajnu i Technologii. Profesjonalni artyści współpracowali z uczniami ze szkół o profilu artystycznym. Na stronie zamieszczono opis przebiegu projektu i materiały dla nauczycieli.
Zgodnie z obietnicą zaczynamy cykl o ciekawych projektach związanych z edukacją przestrzenną w Europie. Zacznę od Wielkiej Brytanii, choć z pewnością nie będę w stanie opisać tu wszystkich projektów wartych uwagi. Baza danych ciekawych projektów zawarta jest na stronie Building connections, o której już pisałam.
Prezentowane dziś projekty miały zachęcić do lepszego poznania regionu, miasta lub dzielnicy, w której żyją uczestnicy.
6000 miles to projekt, którego celem było zwrócenie uwagi na krajobraz nabrzeżny Szkocji. Strona internetowa zawiera projekty wybranych architektów i architektów krajobrazu oraz opis przeprowadzonych dla dzieci warsztatów.
Do udziału w projekcie Mpsix została zaproszona młodzież z 6 miast. Przy pomocy architektów, urbanistów, artystów i specjalistów od dźwięku stworzyli portrety dźwiękowe wybranych przez siebie miejsc. W ten sposób powstał przewodnik dla ich rówieśników, który został zamieszczony na stronie projektu.
Na zakończenie zachęcam do odwiedzenia (wirtualnie i realnie) The Building Exploratory, organizacji, której celem jest przybliżenie mieszkańcom Hackney, jednej z dzielnic Londynu, zagadnień związanych z przestrzenią, ze szczególnym uwzględnieniem najbliżej okolicy.
Zorganizowana przez nich wystawa porusza takie tematy jak:
– przestrzeń w różnych ujęciach -> od kosmosu (układ planetarny), poprzez świat (mapa świata do której należy wbić szpilkę w miejscu urodzenia rodziców), Europę, Londyn (puzzle pod którymi ukryte są nazwy dzielnic, należy odgadnąć gdzie jest ta w której mieszkamy), aż do dzielnicy Hackney;
– historia miejsca (modele przedstawiające dzielnicę w różnych epokach, linie czasu przedstawiające np. gęstość zaludnienia na świecie, w Londynie i w dzielnicy);
– stan obecny (przekroje geologiczne, wielkie puzzle przedstawiające dzielnicę oraz modele najważniejszych budynków, mapy);
– blokowiska, gęstość zaludnienia, różne typy zabudowy (na przykładach wziętych z najbliższego otoczenia, np. projekt przebudowy osiedla wieżowców, projekty artystyczne, np. tapety ze zburzonego bloku);
– infrastruktura domu (model domu pokazuje zasadę doprowadzania i odprowadzania różnych mediów);
– jak dawniej budowano – modele domów;
– ćwiczenia na skalę.
Uzupełnieniem wystawy jest strona internetowa Brickfields prezentująca historię architektury i urbanistyki Hackney. Każdy okres podzielony jest na tematy: krajobraz, domy, praca, transport, relikty.
Organizacja prowadzi również regularne warsztaty i realizuje projekty, takie jak Religion & Place (dzieci poznają świątynie różnych religii) czy Bristol Blitz (dzieci poznają Bristol sprzed bombardowania).
Edukacja przestrzenna jest w Polsce zjawiskiem dość młodym i niezbyt rozpowszechnionym. Zaczyna się to powoli zmieniać, dzięki takim publikacjom jak “D.O.M.E.K.”, artykułom w prasie codziennej i branżowej, zarówno dla nauczycieli (“Dyrektor Szkoły”, “Wychowanie w przedszkolu”, “Edukacja i Dialog”), jak i architektów czy architektów krajobrazu. Pojawia się coraz więcej projektów poruszających temat architektury i krajobrazu, które spotykają się z zainteresowaniem (i uznaniem) coraz większej grupy osób.
Niemniej jednak są to dopiero początki i jeszcze wiele może być w tym kierunku zrobione. Przez najbliższy rok, co poniedziałek będziemy publikować informacje o ciekawych projektach, programach realizowanych przez ośrodki w Europie, adresy instytucji zajmujących się edukacją przestrzenną dzieci i młodzieży, strony internetowe dla dzieci. Posty te będą tagowane: baza danych, dzięki czemu łatwo będzie można je odnaleźć i zestawić razem.
Edukacja przestrzenna coraz częściej pojawia się łamach takich pism jak “Architektura & Biznes”, czy “Architektura – Murator“. Zainteresowanie ze strony architektów jest niezwykle ważne. To oni mogą wprowadzić młodych ludzi w świat architektury, krajobrazu, relacji przestrzennych, estetyki. Idealnym rozwiązaniem byłaby współpraca między architektami, a szkołami, w celu stworzenia wspólnego programu nauczania. Tak dzieje się w wielu krajach, o czym będziemy pisać w kolejnych tygodniach. Dziś przedstawiam krótkie zestawienie artykułów, związanych z tym tematem. Jeżeli znajdziecie artykuły i informacje, które pominęłam, proszę o komentarze i uzupełnienia.
Zacznę od całkiem dawnej publikacji, która ukazała się w marcu 2001 roku, w “A&B”. Anna Palej pisała o przygotowaniu do społecznej odpowiedzialności za komfort życia w miastach. Artykuł ten miał być początkiem cyklu o relacjach “architektura + dzieci”.
W artykule “Najmłodsi z architektów”, we wrześniowym numerze “A&B” 2006, Mieczysław K. Leniartek opisał proces projektowania przez dzieci i architektów pomnika upamiętniającego wydarzenia 11. września.
W numerze listopadowym 2006 “Architektura-Murator” ukazała się relacja z międzynarodowej konferencji i warsztatów PLAYCE 2006 oraz z wystawy dla dzieci “Odczuwanie architektury”.
W dniach 27.11 do 1.12.2006 roku miały miejsca warsztaty projektowe “Miasto ogród jako wzorzec projektowania ładu przestrzeni”, realizowanego z uczniami szkoły podstawowej. Warsztaty zostały opisane w lutowym (2007) numerze “A&B”
W lutym 2009 roku w “A&B” zamieszczona została notka na temat Forum Edukacji Architektonicznej, które odbyło się 3. grudnia 2008 roku. Z tej okazji zamieszczono również artykuł Olgi Bogucewicz “O czym nie mówi się w szkole?”, w którym opisane są m.in. działania Stowarzyszenia “Wędrowni Architekci”, Stowarzyszenia Akademia Łucznica i program “Dialog z otoczeniem” opracowany przez Zofię Bisiak, Annę Wróbel i Dariusza Śmiechowskiego.
W numerze lipcowo-sierpniowym 2009 “A&B” ukazał się cykl artykułów pt. “Inna szkoła”, dotyczący edukacji architektonicznej i projektowaniu szkół. Opisana została inicjatywa “KidS-Kammer in der Schule”, w ramach której niemieccy architekci realizują warsztaty w szkołach. W tym samym numerze zamieszczono wywiad z Aleksandrą Machowiak i Danielem Mizielińskim, autorami książeczki “D.O.M.E.K”, o której już pisaliśmy. Szkoda tylko, że przy takiej okazji prowadząca wywiad nie przygotowała się i nie potrafiła wymienić żadnej inicjatywy związanej z edukacją przestrzenną w Polsce, a przecież wiemy, że takie są. O czym pisze chociażby, cytowana przez nas, Anna Cymer w Gazecie Wyborczej.
Zapraszamy nauczycieli przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów i liceów województwa małopolskiego na szkolenie, które odbędzie się w styczniu i lutym 2010 roku, w ramach programu “Autoportret. Warsztaty”. Szkolenie ma na celu zapoznanie uczestników z ideą edukacji przestrzennej, przekazanie narzędzi przydatnych w pracy z tematem: architektura i krajobraz kulturowy oraz udostępnienie materiałów ułatwiających formułowanie autorskich programów edukacyjnych. Karty zgłoszeniowe należy nadsyłać do końca listopada 2009 roku.
2 listopada 2009 r. odbyły się ostatnie finałowe warsztaty tegorocznej edycji projektu “Oswoić przestrzeń”, w których wzięli udział uczniowie Zespołu Szkół w Andrychowie.
Warsztaty są zwieńczeniem trwającego cały rok projektu, w ramach którego nauczycielki, p. Alina Radwan i p. Marta Bagińska-Chmura wzięły udział w szkoleniu organizowanym przez Małopolski Instytut Kultury, po czym opracowały scenariusz warsztatów „Patrzeć-Widzieć-Doceniać-Doskonalić”, zrealizowanych następnie z uczniami dwóch klas. Uczniowie spotkali się również ze studentkami architektury krajobrazu – Agatą Gajdek i Oleną Zapolską, które opracowały projekt zagospodarowania terenu przy szkole.
W ramach warsztatów finałowych zrealizowany został fragment projektu przygotowanego przez studentki. Zaniedbana, nieużywana studnia została udekorowana “patchworkiem”, namalowanym wzorem, nawiązującym do jednego z profilów szkoły. Na studni została również zamontowana ławka, dzięki której miejsce to będzie mogło być wykorzystywane jako miejsce wypoczynku w czasie przerw.
W październikowym numerze miesięcznika “Dyrektor Szkoły”, w dodatku “Innowacje w edukacji” ukazał się mój artykuł “Przyjazna przestrzeń w praktyce”. Zapraszam do lektury.
Tworzenie wspaniałej przestrzeni, również szkolnej, nie musi być bardzo drogie i wymagające. Wystarczy zacząć od drobnych zmian, wprowadzanych stopniowo, najlepiej razem z uczniami. Chciałabym w tym artykule przedstawić, na przykładzie kilku zrealizowanych projektów, jak może to wyglądać w praktyce.
