Anna Komorowska
architektka krajobrazu i pedagog. Zajmuje się edukacją architektoniczną dzieci i młodzieży oraz projektowaniem przestrzeni dla dzieci. W latach 2007-2009 koordynowała program „Autoportret. Warsztaty” w Małopolskim Instytucie Kultury. Prowadzi edukacyjno-projektową pracownię k.
Przez ostatnie miesiące pisałam o edukacji przestrzennej w Europie. Czas wreszcie powiedzieć o polskich projektach i instytucjach.
W pierwszej kolejności muszę wspomnieć o Akademii Łucznica. Na początek trochę historii. Ktoś może powiedzieć – dlaczego podajemy wydarzenia tak odległe. Myślę jednak, że warto powrócić do początków. Edukacja przestrzenna w Polsce nie ma może zbyt długiej tradycji, ale warto przypominać o tym, że wiele działań już zostało podjętych.
Centrum Animacji Kultury (od 2002 Narodowe Centrum Kultury) podjęło w 1997 roku inicjatywę programu „Ład przestrzenny, architektura, tradycje kulturowe”, mającego na celu popularyzowanie zagadnień architektury i świadomego zagospodarowania przestrzeni. W pierwszej fazie projektu zorganizowano seminaria w Borach Tucholskich i konferencję w Malechowie, nt. „Dziedzictwo kulturowe i ład przestrzenny w programach rozwoju obszarów wiejskich i małych miast”. Problem przestrzeni dużych miast poruszony był na seminarium w Krakowie. Efektem tego spotkania było zorganizowanie, we współpracy z pracownią plastyczną „Farbiarnia” Płockiego Ośrodka Kultury, konkursu dla mieszkańców na najładniej zagospodarowane podwórko. Nagrodzone zostały dzieci, które własnymi siłami starały się upiększyć swoje podwórko. Przy „Farbiarni” powstała grupa młodych ludzi, którzy brali udział w warsztatach filmowych, fotograficznych i teatralnych. Po trzech latach powstał festiwal podwórkowy. Jednorazowa akcja przerodziła się w długofalowy projekt społeczny, który nadal trwa.
W latach 2000 – 2002 zorganizowano trzy warsztaty pt. „Potyczki z architekturą”, dwa w Czaplinku i jeden w Supraślu. Wynikiem spotkania architektów, animatorów kultury, pedagogów i studentów architektury z Poznania (późniejsza grupa „Wędrowni architekci”) było opracowanie Karty Drahimskiej.
Od 2002 r. program „Ład przestrzenny” prowadzi Stowarzyszenie Akademia Łucznica. W roku 2003, we współpracy z Laboratorium Edukacji Twórczej w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, zorganizowano warsztaty „Otoczenie mojej szkoły”, które poprowadził Dariusz Śmiechowski. Były to pierwsze warsztaty edukacji architektonicznej w szkole, realizowane w ramach większego projektu „Dom moim centrum świata”.
Z inicjatywy Młodzieżowego Domu Kultury w Płocku zorganizowano w 2004 r. cykl warsztatów „Dialog z otoczeniem”. Warsztaty przeprowadzone były w trzech szkołach, trzech przedszkolach i w Ogrodzie Jordanowskim. Kolejnym etapem był trwający pół roku program, w ramach którego młodzież z gimnazjum opracowała projekty zagospodarowania parku miejskiego w Pilawie i terenu przy szkole. W tym samym roku (2005) Dariusz Śmiechowski, Anna Wróbel i Zofia Bisiak opracowali program edukacji architektonicznej „Dialog z otoczeniem”, który został dopuszczony do realizacji przez Ministerstwo Edukacji i Nauki w grudniu 2005 r.
Stowarzyszenie zrealizowało liczne projekty, takie jak: „Podróż w zapomnianym krajobrazie”, “Był sobie Osieck…”, „CZAS NA ZMIANY – projekty partnerskie w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i krajobrazu”, współorganizowało ogólnopolską konferencję i warsztaty PLAYCE w 2006 roku (o których pisałam tydzień temu), Forum Edukacji Architektonicznej w 2008 roku, Giełdę Projektów Edukacji Kulturalnej w 2008 i 2009 roku.
W tym tygodniu chciałabym przedstawić dwie organizacje o zasięgu międzynarodowym, zrzeszające ludzi i instytucje działające na rzecz edukacji przestrzennej.
PLAYCE to gra słów PLAY (gra, zabawa) + PLACE (miejsce). Jest to międzynarodowe stowarzyszenie, koncentrujące się na pracy z młodymi ludźmi, podnoszące świadomość dotyczącą przestrzeni i miejsc, w których żyjemy.
W 2006 roku odbyła się międzynarodowa konferencja i warsztaty PLAYCE w Polsce, zatytułowane “Dialog z otoczeniem – edukacja architektoniczna”.
Jak pisze jedna z organizatorek wydarzenia, Anna Wróbel:
Celem spotkań jest popularyzowanie zagadnień związanych z architekturą i stymulowanie świadomego uczestnictwa w zagospodarowaniu przestrzeni. Odpowiedzialność za otoczenie powinna być kształtowana już od najmłodszych lat, dlatego międzynarodowe stowarzyszenie PLAYCE koncentruje swoją działalność szczególnie na pracy z dziećmi i młodzieżą. W tym roku miejscem takich warsztatów jest Polska. Towarzyszyć im będzie konferencja w siedzibie SARP (Stowarzyszenia Architektów Polskich) i KRIA (Krajowej Izby Architektów Rzeczpospolitej Polskiej), która będzie jednym z elementów międzynarodowego forum, na którym dialog ma oznaczać także wymianę doświadczeń pochodzących z różnych krajów, kultur, grup wiekowych, dyscyplin. Konferencja jest pierwszym punktem programu i będzie przede wszystkim okazją do spotkania osób zaangażowanych w edukację architektoniczną i zainteresowanych rozwijaniem związanych z nią inicjatyw. Trzydniowa sesja warsztatowa poza Warszawą poświęcona będzie pracy z młodzieżą i stanowić będzie element projektów: „Budowanie systemu edukacji architektonicznej w Polsce, program pilotażowy – Osieck i okolice” oraz „Zobaczcie Osieck, krajobraz, architekturę i tradycje kulturowe miejsca, w którym żyjemy”.
Współorganizatorem konferencji była Akademia Łucznica, o której więcej napiszę za tydzień.
Drugą ważną organizacją jest Międzynarodowa Unia Architektów UIA, która prowadzi program Architecture & Children UIA Built Environment network. Na stronie internetowej sieci zamieszczone są linki do wybranych organizacji z poszczególnych państw. UIA wydała poradnik dotyczący edukacji przestrzennej, w który tłumaczy w jaki sposób wprowadzać temat architektury do szkoły. Druga edycja poradnika została wydana w 2008 roku.
Pracownia Zmysłu, bo tak można przetłumaczyć nazwę szwajcarskiej firmy Sinnwerk (a przynajmniej ja tak tą nazwę rozumiem) zaprasza na warsztaty, wykłady, wystawy, a także do bufetu i kawiarni.
Być może nie jest to stricte przykład edukacji przestrzennej, ale wydaje mi się, że warto o tym wspomnieć z jednego powodu. Temat zmysłów, a przynajmniej innych zmysłów niż wzrok i słuch, często pomijany jest w edukacji, a jednocześnie jakże istotny w odczuwaniu przestrzeni. Wspaniale pisze o tym Steen Eiler Rasmussen w książce Odczuwanie architektury.
Pracownia zaprasza na takie warsztaty jak: “Podróż przez labirynt zmysłów”, “Poprzez zmysły do zrównoważonego rozwoju”, “Sinne, Sinn und Unsinn” (nieprzetłumaczalna gra słów: Znaczenie, Sens (jak i Zmysł) i Nonsens). Warsztaty kierowane są do zorganizowanych grup (np. w ramach wyjazdów integracyjnych), szkół, firm, seniorów.
Warto przy tej okazji wspomnieć o projekcie polskiego stowarzyszenia Odnowica, realizującego Warsztaty wrażliwości. Jak opisuje to prezes stowarzyszenia Krystyna Nowakowska na stronie Milaparila:
Warsztaty wrażliwości to propozycja dla dzieci o szczególnej wrażliwości, nadwrażliwych i mających trudności adaptacyjne. Ma charakter artterapeutyczny.
Osadzone w naturze i źródłowej tradycji zjawisko jakim są Warsztaty Wrażliwości posługuje się w pracy z dziećmi sprawdzonymi wieloletnim doświadczeniem metodami, które wyjawiają źródło kreatywności dziecka (jego talenty) i uruchamiają w oparciu o nie proces twórczy, który może mieć wpływ na jego całościowy, wielowymiarowy rozwój.
A są to:
Nowa Leśna Secesja – rama programowa działu zawierającego sztuki plastyczne: rysunek, malarstwo, grafika, organiczna architektura wnętrz, scenografia, plecionkarstwo, malowanie ziemiami.
Teatr pod Lnianym Niebem – dział skupiający zagadnienia dotyczące teatru i muzyki o charakterze intuicyjnym – improwizacyjnym. Elementy terapii baśnią.
Laboratorium Swojskiego Smaku – dział obejmujący kulturę stołu, kuchnię natury i podstawy zielarstwa.
Schulprojekt to projekt realizowany przez Szwajcarski Związek Architektów BSA (Bund Schweizer Architekten). Podejmowane są takie działania jak współpraca z uczelniami pedagogicznymi, opracowanie materiałów dla nauczycieli, prowadzenia warsztatów, udostępnianie materiałów DVD i broszur tematycznych.
Przykładowe opracowania:
Wir bauen eine Stadt
Die Sprache der Architektur – über Architektur sprechen
Lichtidee und Stadtgestalt
Kilka ciekawostek z Austrii:
archipapp to system kartonowych pudeł, łatwych do łączenia, z których można budować szybko wielkie “budowle”. Projekt pudeł został przygotowany w ramach konkursu Raum Gestalten, realizowanego przez organizację Architektur_Spiel_Raum_Kärnten (pisałam o niej 7.06.2010).
mobiler schulbaukasten to drewniana konstrukcja do składania i dowolnej aranżacji.
Na zakończenie zapraszam na stronę Architekturtage. W ramach corocznych obchodów Dni Architektury w Austrii, realizowane są liczne spotkania, wykłady, warsztatów, również dla dzieci i młodzieży.
