Ogród przy Fundacji Sto Pociech powstał jako wynik współpracy młodych architektów krajobrazu, rodziców i osób związanych z fundacją oraz dzieci. Projekt został nagrodzony w konkursie Tak! Pomagam. W ten sposób wolontariusze uzyskali środki na realizację swojego pomysłu.
Na stronie fundacji znaleźć można zdjęcia z realizacji projektu i opis. Poniżej fragment:
Propozycja została pomyślana jako alternatywa do powszechnie istniejących w Warszawie, kolorowych placów zabaw. W jednej z niezagospodarowanych części ogrodu studenci chcą stworzyć Zakątek Tajemnic. Zakątek ten będzie się składał z dwóch części: Labiryntu i Zakątka Bajkowego. Do tego celu planowane jest wykorzystanie istniejącej, ale zniszczonej altany. W ramach akcji zostanie odremontowana i przekształcona na miejsce czytania bajek i wystawiania teatrzyków. Do altany prowadzić będzie tajemnicza droga w postaci labiryntu. Labirynt zbudowany zostanie z kamieni, pnączy, wikliny i innych elementów konstrukcyjnych, gdzie dzieci będą mogły swobodnie biegać, chować się i bawić, tak by trafić wreszcie do zakątka bajkowego. Zakątek Bajkowy przewidziany jest przede wszystkim jako miejsce spotkania i wspólnej zabawy Dużych i Małych. Labirynt natomiast pomyślany jest jako tajemnicza przestrzeń, zwłaszcza dla dzieci, pobudzająca ich wyobraźnię oraz działania w grupie.
W Wielkiej Brytanii i w innych krajach edukacja przestrzenna jest podejmowana przez stowarzyszenia i izby architektów oraz centra lub muzea architektury. Wydaje się to oczywiste. Niestety w Polsce wymienić można tylko kilka przypadków, gdy te instytucje docierają do dzieci.
Krajowa Rada Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej włącza się w takie działania jak organizacja konferencji i spotkań dotyczących edukacji dzieci w zakresie architektury. Przykładem jest tutaj konferencja “Dialog z otoczeniem – edukacja architektoniczna“, która odbyła się w Warszawie w 2006 roku i była realizowana ze Stowarzyszeniem Akademia Łucznica. Konferencja towarzyszyła międzynarodowym warsztatom PLAYCE. W działania zaangażowany był również warszawski oddział SARPu.
Z kolei wrocławski oddział SAPR, a dokładniej współpracująca z nim Młoda Szkoła Architektury EMSA, zorganizowała w 2006 roku warsztaty i konferencję “EMSA-dialog” poświęconą edukacji architektonicznej. Celem warsztatów było pokazanie dzieciom sposobów wprowadzania zmian w przestrzeni, uruchomienie wyobraźni, uwolnienie od stereotypów myślenia o przestrzeni, a jednocześnie zwrócenie uwagi na te elementy otoczenia, które nie były wcześniej zauważane. Dzieci pracowały na makietach. Konferencja miała ukazać interdyscyplinarność procesów edukacji architektonicznej. Do udziału zaproszono architektów, bibliotekarzy, pedagogów, animatorów kultury. W 2008 roku EMSA przygotowała bardzo ciekawy program zajęć architektonicznych dla przedszkolaków “Architektura nasza kultura”, w których każde spotkanie poświęcone było innej postaci bajkowej. EMSA wydała również bardzo ciekawą publikację “Co wi(e)dzą dzieci?”.
Małopolska Okręgowa Izba Architektów organizuje wydarzenie, nazwane Dniem Edukacji Architektonicznej, którego głównym elementem jest konkurs plastyczny dla uczniów małopolskich szkół.
Jedyne w Polsce Muzeum Architektury we Wrocławiu prowadzi stałą działalność muzealną, w ramach której zaprasza uczniów na warsztaty:
Jak dawniej budowano
Baśniowa architektura – collage
Życie codzienne w średniowiecznym klasztorze
Co to jest witraż?
Dawne piece i kominki
Od wieży do wieżowca
Zaprojektuj miasto
oraz wykłady z historii sztuki i architektury.
Pod tą wdzięczną nazwą kryje się stowarzyszenie zrzeszające studentów i absolwentów Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej, prowadzone przez Radosława Barka.
Projekty realizowane przez Stowarzyszenie mają na celu wydobycie walorów tradycji, tożsamości przestrzennej miejsca i wykorzystanie ich w kształtowaniu współczesnych kierunków gospodarowania przestrzenią w miejscowości. Organizowane warsztaty, skierowane głównie do dzieci i młodzieży, miały zachęcić do podejmowania konkretnych pozytywnych działań na rzecz miejscowego krajobrazu i architektury. Uczestnicy warsztatów „Zobaczyć Łącko” zapoznawali się z tradycyjnymi formami budownictwa, wykonywali makiety domów, wytwarzali cegły i uczyli się tradycyjnego rzemiosła budowlanego. Ponadto promowano walory budownictwa regionalnego poprzez wystawy, we współpracy z miejscowymi stowarzyszeniami i administracją samorządową. Projekt „Ogrody naszego świata” w Koźminie Wielkopolskim składał się z wykładów o tradycji i współczesności w kształtowaniu parków i ogrodów, z warsztatów projektowych i zajęć praktycznych. Stowarzyszenie współpracowało z władzami lokalnymi.
Stowarzyszenie tworzy grupa architektów, absolwentów, studentów oraz pasjonatów, którzy starają się zachowywać i promować tradycyjną architekturę, głównie drewnianą, szachulcową i tzw. ekologiczną. Cele statutowe stowarzyszenia obejmują:
– Poznawanie wielowątkowości przestrzeni kulturowej.
– Upowszechnianie wiedzy o lokalnym i regionalnym dziedzictwie kultury materialnej i niematerialnej.
– Propagowanie postulatów Karty Drahimskiej.
Stowarzyszenie realizuje swoje cele poprzez organizację warsztatów, szkoleń, kursów, wyjazdów, wystaw, festynów itp.; poprzez wydawnictwa i publikacje, a także przez nawiązywanie współpracy z organizacjami i osobami o podobnych celach.
Tydzień temu opisałam Stowarzyszenie Akademia Łucznica, które od lat podejmuje działania związane z edukacją przestrzenną. Jak wspomniałam w 2005 roku Dariusz Śmiechowski, Anna Wróbel i Zofia Bisiak opracowali program edukacji architektonicznej „Dialog z otoczeniem”, który został dopuszczony do realizacji przez Ministerstwo Edukacji i Nauki.
Jest to jedyny w Polsce program dotyczący edukacji przestrzennej. Przeznaczony jest do realizacji w ramach ścieżki międzyprzedmiotowej „Edukacja regionalna, dziedzictwo kulturowe w regionie”. Program może być realizowany w ramach interdyscyplinarnych lekcji, zajęć pozalekcyjnych lub zielonej szkoły. Materiał podzielony jest na sześć bloków tematycznych:
Dział I
1. Twórca i użytkownik krajobrazu kulturowego – środowiska zbudowanego
Dział II
1. Podstawowe elementy środowiska zbudowanego
2. Charakterystyka i porównanie elementów środowiska (rozumianego jako krajobraz naturalny i zbudowany)
Dział III
1. Charakterystyczne formy krajobrazu i formy zabudowy w regionie
2. Wpływ warunków środowiska na rodzaj zastosowanych materiałów i formy zabudowy
3. Geografia i historia miejsca
4. Ochrona zabytków
Dział IV
1. Ochrona środowiska. Zrównoważony rozwój – ekorozwój
Dział V
1. Wskazanie wpływu sposobu zagospodarowania terenów na atrakcyjność regionu
Dział VI
1. Świadomość i odpowiedzialność związane z kształtowaniem środowiska
2. Planowanie przestrzenne i architektura.
Działy I-III przeznaczone są do realizowania w klasie 1. gimnazjum, IV i V w 2., a VI w 3.
Program, poza przekazaniem cennej wiedzy, ma na celu kształtowanie postaw pro-społecznych i pro-środowiskowych.
Pracownia Zmysłu, bo tak można przetłumaczyć nazwę szwajcarskiej firmy Sinnwerk (a przynajmniej ja tak tą nazwę rozumiem) zaprasza na warsztaty, wykłady, wystawy, a także do bufetu i kawiarni.
Być może nie jest to stricte przykład edukacji przestrzennej, ale wydaje mi się, że warto o tym wspomnieć z jednego powodu. Temat zmysłów, a przynajmniej innych zmysłów niż wzrok i słuch, często pomijany jest w edukacji, a jednocześnie jakże istotny w odczuwaniu przestrzeni. Wspaniale pisze o tym Steen Eiler Rasmussen w książce Odczuwanie architektury.
Pracownia zaprasza na takie warsztaty jak: “Podróż przez labirynt zmysłów”, “Poprzez zmysły do zrównoważonego rozwoju”, “Sinne, Sinn und Unsinn” (nieprzetłumaczalna gra słów: Znaczenie, Sens (jak i Zmysł) i Nonsens). Warsztaty kierowane są do zorganizowanych grup (np. w ramach wyjazdów integracyjnych), szkół, firm, seniorów.
Warto przy tej okazji wspomnieć o projekcie polskiego stowarzyszenia Odnowica, realizującego Warsztaty wrażliwości. Jak opisuje to prezes stowarzyszenia Krystyna Nowakowska na stronie Milaparila:
Warsztaty wrażliwości to propozycja dla dzieci o szczególnej wrażliwości, nadwrażliwych i mających trudności adaptacyjne. Ma charakter artterapeutyczny.
Osadzone w naturze i źródłowej tradycji zjawisko jakim są Warsztaty Wrażliwości posługuje się w pracy z dziećmi sprawdzonymi wieloletnim doświadczeniem metodami, które wyjawiają źródło kreatywności dziecka (jego talenty) i uruchamiają w oparciu o nie proces twórczy, który może mieć wpływ na jego całościowy, wielowymiarowy rozwój.
A są to:
Nowa Leśna Secesja – rama programowa działu zawierającego sztuki plastyczne: rysunek, malarstwo, grafika, organiczna architektura wnętrz, scenografia, plecionkarstwo, malowanie ziemiami.
Teatr pod Lnianym Niebem – dział skupiający zagadnienia dotyczące teatru i muzyki o charakterze intuicyjnym – improwizacyjnym. Elementy terapii baśnią.
Laboratorium Swojskiego Smaku – dział obejmujący kulturę stołu, kuchnię natury i podstawy zielarstwa.
Polecamy projekt realizowany w Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia “Modernizm – pomiędzy wielką płytą a minimalizmem”. Pięciodniowy cykl warsztatów i wykładów dla młodych architektów oraz urbanistów ma na celu wykazanie jakościowych różnic i podobieństw pomiędzy późnym modernizmem w Polsce i neomodernizmem w Szwajcarii. Spotkania poprowadzą Piotr Fortuna i Piotr Brzoza, natomiast towarzyszące warsztatom wykłady zostaną wygłoszone przez prof. Wiesława Andersa (Politechnika Gdańska), dr Jacka Friedricha (ASP w Gdańsku, UG), Matthiasa Heinza i Mathiasa Stockera (pool Architekten, Zürich) i Daniela Kissa (ETH Zürich).
Miejsce: Gdańsk, CSW Łaźnia; czas: od 19 do 23 listopada 2009.
