Gdybyśmy szukali serca Europy – należałoby wskazać Pragę. To unikalne miasto od stuleci wzbudza zachwyt architektów, dzięki temu, że Praga raczej „wyrosła” z terenu, na jakim leży, niż została na nim zbudowana, możliwe jest „czytanie” jej historii wprost z tkanki miejskiej. Przykładem takiej fascynującej analizy jest niniejszy artykuł.
Dlaczego w Czechach, na Morawach i na Śląsku nie powodzi się architekturze organicznej? Dlaczego budynki zaprojektowane według jej wskazań wyraźnie odcinają się od krajobrazu i wzbudzają kontrowersje? Aby zrozumieć przyczynę tego stanu rzeczy, należy sięgnąć do dziejów architektury czeskiej, zrozumieć jej funkcje i nadrzędne zasady, jakie nią kierują.
Dwóch artystów, dwie zupełnie przeciwne filozofie projektowania, a jednak coś ich połączyło – architektura organiczna. Metoda Gaudiego to „wewnętrzne rozwijanie”, Hundertwassera – „zewnętrzne nakładanie”.
Idea „krytycznego regionalizmu” stanowi odpowiedź na pytanie postawione przez Paula Ricoeura: „Jak stać się nowoczesnym i jednocześnie powrócić do źródeł?”. Globalizacji i dominacji abstrakcyjnych, awangardowych form architektonicznych Frampton przeciwstawia nawiązanie do lokalnego kontekstu przyrodniczego i kulturowego. Uniformizację chce zastąpić regionalizacją. Tylko takie podejście, twierdzi Frampton, pozwoli stworzyć architekturę w pełni wyrażającą nasze ponowoczesne społeczeństwo.
Kiedy po opuszczeniu przez ludzi jaskiń narodziła się architektura, przy budowaniu posługiwano się naturalnymi materiałami – pniami, gałęziami i liśćmi. Nawiązania do tych prapoczątków budownictwa przewijały się przez architekturę do końca XIX wieku. Wiek XX to z kolei dominacja wysterylizowanych, kanciastych brył ze szkła i betonu. Wydaje się jednak, że obecnie na nowo przypomniano sobie o naturze. Dlaczego tak się dzieje i na czym polega biomorfizm w architekturze?
Czym jest budynek? Niczym więcej jak samym budynkiem. A kim jest projektujący go architekt? Przede wszystkim rzemieślnikiem, który nade wszystko powinien myśleć o przyszłych użytkownikach. Rzecz o powrocie do korzeni, ale również o odwadze artysty, który nie musi podążać za modą i który potrafi osiągnąć piękno za pomocą najprostszych środków.
Autoportret Nr 4 [55] 2016
ORGANICZNOŚĆ
Wbrew pozorom zagadnienie przestrzeni organicznych nie dotyczy tylko zadziwiających zdolności budowlanych zwierząt czy zachwycającej struktury kryształu, lecz przede wszystkim samego procesu powstawania form, ich pojawiania się i zanikania, czy raczej przeistaczania w inne. W świetle coraz to nowszych osiągnięć biologii, genetyki i robotyki pytanie o to, co jest żywe (do tego bowiem sprowadza się pytanie istota organizmu), jest dziś bardziej aktualne niż kiedykolwiek. Pytanie o formy organiczne jest bowiem pytaniem o nas samych: o nasze postrzeganie świata, nasze własne przemijanie i język symboli, jakim próbujemy to przemijanie oswajać.
W numerze:
W kolejnych numerach:
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego:
